Σαν σήμερα 12 Οκτωβρίου 1944 η απελευθέρωση της Αθήνας ( Επαναδημοσίευση)

Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια ώστε όλο και περισσότερος κόσμος να γνωρίσει τα μέρη όπου εξελίχτηκαν σημαντικές στιγμής της Ελληνικής ιστορίας κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής.
Η παρούσα ανάρτηση καθώς και όσες ακολουθήσουν παρουσιάζει στο κέντρο της Αθήνας σημαντικά σημεία (χάρτης στο τέλος της ανάρτησης) που ο καθένας από εμάς έχει περάσει πάρα πολλές φορές χωρίς να ξέρει την ιστορία που κουβαλάνε. Έχουμε την υποχρέωση να πάρουμε τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας και να πάμε να τους δείξουμε όλα αυτά τα μέρη ώστε να γνωρίσουν την ιστορία μας, τους αγώνες του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ, και τις θηριωδίες των ναζί και των ντόπιων συνεργατών τους. Να μάθουν ποιοι είναι οι ιδεολογικοί πρόγονοι της εγκληματικής οργάνωσης της χρυσής αυγής και των υπολοίπων φασιστικών εκτρωμάτων που ξεφυτρώνουν συνεχώς επικαλούμενοι πατριωτικούς λόγους.
Για αρχή μια ιστορική υπενθύμιση. Στις 12 Οκτωβρίου του 1944 τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Αθήνα και η σημαία με την σβάστικα θα κατέβει από την ακρόπολη έπειτα από τρεισήμισι χρόνια κατοχής (Απρίλιος 1941). Η ημέρα αυτή θεωρείται επίσημα ως το τέλος της κατοχικής περιόδου αν και οι συνοικίες της Αθήνας είχαν απελευθερωθεί από τον ΕΛΑΣ αρκετές ημέρες πριν την οριστική αποχώρηση των Γερμανών από το κέντρο της πόλης. Σε αντίθεση με όλες τις άλλες χώρες στις οποίες γιορτάζουν την ημερομηνία της απελευθέρωσής τους από τους Ναζί στην Ελλάδα γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου. Οι λόγοι είναι προφανείς στον καθένα και δεν θα γίνει εκτενέστερη αναφορά εδώ.

Στην φωτογραφία εκείνης της περιόδου με εξαίρεση τους δωσίλογους και τους ταγματασφαλίτες, όλος ο λαός πανηγυρίζει την Απελευθέρωση Αθήνας το 1944 από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ

Οι Γερμανοί αποχωρώντας θα επιχειρήσουν να καταστρέψουν σημαντικές υποδομές της πρωτεύουσας άλλοτε με επιτυχία, ανατίναξη μεγάλου μέρους του λιμανιού του Πειραιά, άλλοτε με αποτυχία εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κερατσίνι (γνωστό και ως Ηλεκτρική) όπου ηττήθηκαν από τον ΕΛΑΣ. Άφησαν όμως πίσω τους χιλιάδες νεκρούς από την πείνα, χιλιάδες εκτελεσμένους και εκατοντάδες χωριά κατεστραμμένα με την βοήθεια των ντόπιων συνεργατών τους.
Ας ξεκινήσουμε τον περίπατό μας από την οδό Μέρλιν και πιο συγκεκριμένα τον αριθμό 6 όπου βρισκόταν το αρχηγείο της Γκεστάπο (σημείο 1 στο χάρτη στο τέλος της ανάρτησης). Στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής (από το 1941 μέχρι το 1944) στεγάζονταν οι υπηρεσίες του ελληνικού παραρτήματος της γερμανικής μυστικής αστυνομίας που οι Έλληνες αποκαλούσαν Κομαντατούρ. Μαζί με τα κρατητήρια της οδού Κοραή Εκεί βρισκόταν το αρχηγείο της Γκεστάπο από το 1941 μέχρι το 1944. Εδώ μεταφέρονταν αντιστασιακοί που συλλαμβάνονταν στα μπλόκα και στις εφόδους Γερμανών και Ελλήνων πρακτόρων των Ες-Ες σε συνοικίες και τόπους εργασίας.
Εδώ υπηρετούσαν πολλοί Έλληνες σαν διερμηνείς, βασανιστές και καταδότες, όλοι αυτοί που ο λαός κατά την κατοχή αποκαλούσε κουκουλοφόρους. Στα κρατητήρια της Μέρλιν οι Έλληνες συλληφθέντες υπέμεναν φρικτά βασανιστήρια και πάνω από 300 αγωνιστές δολοφονήθηκαν εκεί. Όσοι γλίτωναν από τα βασανιστήρια τους μετέφεραν κυρίως στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.

Το κτήριο αυτό δεν σώθηκε στην θέση του στεγάζεται πολυκατάστημα αλλά στο πεζοδρόμιο θα δούμε ένα μνημείο έργο του γλύπτη Θανάση Απάρτη αναμνηστικό των θυμάτων μαζί με μία από τις πόρτες των κρατητηρίων που ευτυχώς σώθηκε.

Στα κρατητήρια της Μέρλιν οι αντιστασιακοί υπέφεραν, μεταξύ άλλων, το βασανιστήριο της τροχαλίας. Πρώτα τους έδεναν με χειροπέδες τα χέρια πίσω από την πλάτη, περνούσαν ένα σχοινί σε αυτές και σε μια τροχαλία τοποθετημένη στο ταβάνι και τραβώντας το σχοινί τους κρεμούσαν στο αέρα. Ακολουθούσε μαστίγωση με αγκαθωτό συρματόσχοινο.
Αρκετές φορές ήταν παρών και γιατρός, ο οποίος εξετάζοντας τον κρατούμενο καθοδηγούσε τον βασανιστή για να αποφευχθεί ο σύντομος θάνατος με στόχο την απόσπαση κάποια μαρτυρίας.

Η επόμενη στάση στο Σύνταγμα και συγκεκριμένα στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Πανεπιστημίου (σημείο 2 στο χάρτη) (σήμερα υπάρχουν τα γραφεία της Εθνικής Τράπεζας) όπου στεγαζόταν οι υπηρεσίες της Αστυνομικής Διεύθυνσης. Στις 3 Δεκεμβρίου του 1944 Κυριακή το ΕΑΜ διοργανώνει συλλαλητήριο. Απέναντι στις αποφάσεις του Σκόμπυ και την ολοένα αυξανόμενη τρομοκρατία από πρώην δωσίλογους και Χίτες το συγκεκριμένο συλλαλητήριο ήταν μεγαλειώδης.
Οι αστυνομικοί είχαν οχυρωθεί στην είσοδο του κτιρίου, στην ταράτσα και στα παράθυρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης . Αστυνομικοί, Χίτες, και ταγματασφαλίτες υπήρχαν ακόμη στην ταράτσα των Παλιών Ανακτόρων (Βουλή) και στο απέναντι του κτιρίου πεζοδρόμιο, προς την πλευρά του Αγνώστου Στρατιώτη. Επίσης στους γύρω από την πλατεία δρόμους υπήρχαν αγγλικά άρματα μάχης.
Από το μπαλκόνι του 1ου ορόφου ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών Άγγελος Έβερτ (σ.σ.: κατείχε την ίδια θέση και επί κατοχής) με εντολή του Παπανδρέου δίνει διαταγή και ανοίγουν πυρ κατά του άοπλου λαού. Πυροβολισμοί πέφτουν και από την ταράτσα της Βουλής. Η Αμαλίας μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη στρώνεται με νεκρούς και τραυματίες, υπό τα απαθή βλέμματα των βρετανών στρατιωτών που είχαν λάβει θέσεις με άρματα μάχης στην πλατεία.
Συνολικά η αστυνομία σκότωσε 23 και τραυμάτισε 140 άοπλους διαδηλωτές. Το μακελειό το παρακολουθούσαν από το ξενοδοχείο Μ. Βρετανία τόσο τα μέλη της κυβέρνησης Παπανδρέου όσο και ο Σκόμπυ και οι επιτελείς του καθώς το συγκεκριμένο ξενοδοχείο ήταν η έδρα της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Άγγλων κατακτητών.

Επόμενη στάση στην οδό Βουκουρεστίου 10, όπου βρίσκονταν η «Φεμίνα» (σημείο 3 στο χάρτη), ένα από τα μεγαλύτερα καζίνο που λειτουργούσαν με άδεια της Γκεστάπο και αποτελούσε σφηκοφωλιά των συνεργατών των ναζί. Στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και ακριβό εστιατόριο.
Τις ρουλέτες και γενικότερα τα καζίνο τα χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί από την μία για να χρηματοδοτούν τις παράνομες δραστηριότητές τους και από την άλλη για να στρατολογούν Έλληνες πληροφοριοδότες που σύχναζαν εκεί ως πελάτες, συγκεντρώνοντας πολύτιμες πληροφορίες.
Οι κατακτητές πουλούσαν πανάκριβα τις άδειες στους Έλληνες «επιχειρηματίες» και είχαν ποσοστά στα κέρδη. Όπως συμβαίνει σε κάθε εποχή, για πολλούς, παρά την πρωτόγνωρη πολιτική, οικονομική, ανθρωπιστική και ηθική κρίση, η Κατοχής ήταν η μεγάλη ευκαιρία για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό. Οι νεόπλουτοι της κατοχής ήταν Έλληνες επιχειρηματίες, που οι Ναζί είχαν επιτάξει τις επιχειρήσεις τους και παρήγαγαν προϊόντα που τροφοδοτούσαν τον γερμανικό και ιταλικό στρατό κατοχής, έμποροι που συνεργάζονταν με τον κατακτητή, εργολάβοι, που εκτελούσαν έργα για λογαριασμό των κατακτητών, άνθρωποι της μαύρης αγοράς κλπ. Αυτοί οι άνθρωποι, γλεντούσαν μαζί με τους αξιωματικούς της Βέρμαχτ και των Ες-Ες.
Η Φεμίνα λειτουργούσε με διευθυντές τους πράκτορες των Ες-Ες Π. Νικολαΐδη και Β. Αποστολίδη και προσωπικό Έλληνες πράκτορες της Ειδικής Ασφάλειας της Χωροφυλακής και μέλη αντικομμουνιστικών και φιλοναζιστικών οργανώσεων (3Ε, ΟΕΔΕ, ΕΣΠΟ).
Πέρα από «κέντρο διασκέδασης» αποτελούσε όπως όλες οι ρουλέτες τόπο άντλησης και ανταλλαγής πληροφοριών για λογαριασμό των κατακτητών. Τις μέρες που χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα στους δρόμους της Αθήνας, οι «νεόπλουτοι» της Κατοχής συνέτρωγαν με τους κατακτητές στο πολυτελές εστιατόριο που υπήρχε στον ίδιο χώρο με το καζίνο.

Επόμενη στάση στη συμβολή των οδών Ομήρου και Πανεπιστημίου (σημέιο 4 στο χάρτη). Στο συγκεκριμένο σημείο η Παναγιώτα Σταθοπούλου, η Κούλα Λίλη και η Ολγα Μπακόλα, που έπεσαν νεκρές από τα πυρά των Γερμανών κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών ενάντια στην απόφαση των Γερμανών να επεκτείνουν τη βουλγαρική κατοχή έως τη Θεσσαλία.

Είμαστε στο 1943 και η αντίσταση του λαού με μπροστάρηδες τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στις πόλεις και στα βουνά έχει κορυφωθεί. Οι Γερμανοί είναι υποχρεωμένοι να διατηρούν 12 ολόκληρες χιτλερικές μεραρχίες στην Ελλάδα. Η κατάσταση στο ανατολικό μέτωπο όλο και χειροτερεύει για αυτούς και έχουν ανάγκη κάθε διαθέσιμης στρατιωτικής δύναμης.
Έτσι, αποφάσισαν οι Γερμανοί και το ανακοίνωσαν στον κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη να παραχωρηθεί μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, από τον Στρυμόνα έως τον Αξιό, στους Βούλγαρους, που ήδη είχαν υπό την κατοχή τους περιοχές ανατολικά των Σερρών ώστε να μπορέσουν να αποδεσμεύσουν δυνάμεις για το ανατολικό μέτωπο.
Την απόφασή τους αυτή την ακολούθησαν μεγάλες διαμαρτυρίες σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ελλάδα που κορυφώθηκαν με την πρωτοφανή σε μαζικότητα και μαχητικότητα διαδήλωση του λαού της Αθήνας την Πέμπτη 22 Ιουλίου 1943 η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανατροπή των σχεδίων των Γερμανών να παραδώσουν τη Μακεδονία στους Βούλγαρους.
Περισσότεροι από 300.000 (κατ’ άλλες πηγές 400.000) λαού βγήκαν εκείνη την ημέρα στους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά, χωρίς να λογαριάζουν ούτε τους Γερμανούς κατακτητές αλλά ούτε με και τους ντόπιους συνεργάτες τους για να διαδηλώσουν ενάντια στην απαράδεκτη απόφαση που οδηγούσε σε διαμελισμό της χώρας.
Οι απώλειες των διαδηλωτών ήταν μεγάλες χωρίς όμως να έχει προσδιοριστεί τόσο ο ακριβής αριθμός των θυμάτων όσο και των συλληφθέντων. Για να λάβουμε μια ιδέα θα χρησιμοποιήσουμε τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν την επόμενη μέρα σε έκτακτη έκδοση του παράνομου Ριζοσπάστη σύμφωνα με τα οποία «οι νεκροί φτάνουν τους 15 και οι πληγωμένοι τους 100». Αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι αρκετοί από τους τραυματίες υπέκυψαν τις επόμενες μέρες, μπορούμε να κάνουμε μία εκτίμηση για τουλάχιστον 20 νεκρούς. Αναφορικά με τις συλλήψεις σύμφωνα με τις γερμανικές ανακοινώσεις στις εφημερίδες 63 άτομα που συνελήφθησαν έξω από το σπίτι του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Νοτίου Ελλάδος καταδικάστηκαν σε καταναγκαστικά έργα. Από αυτό μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι οι συλλήψεις ήταν πάρα πολλές.
Η διαδήλωση της 22ας Ιουλίου 1943 πέρασε στην Ιστορία για την μαζικότητά της αφού είναι η μεγαλύτερη διαδήλωση που έγινε στην κατοχική Αθήνα και ίσως και σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη, αλλά και για την μεγαλειώδη νίκη που πέτυχε ακυρώνοντας τα σχέδια του κατακτητή.
Θα ολοκληρώσουμε εδώ το 1ο μέρος του ιστορικού περίπατου με τον χάρτη όπου έχουμε σημειώσει τα σημεία του ιστορικού ενδιαφέροντος.

Συνεχίζεται……